XIX-wieczna medycyna

Pogoda jesienna sprzyja rożnego rodzaju choróbskom, które czasami leczy się, aż do świąt Bożego Narodzenia. Nieraz nawet nie zastanawiamy się, jakie mamy szczęście posiadając leki i lekarza w pobliżu, który poratuje wtedy, gdy sami nie możemy sobie pomóc.
......
W XIX w. to dwór ziemiański pełnił rolę przychodni i ostoi dla chorych, którzy w potrzebie przyjmowani byli przez panią domu. Ziemianki miały spore umiejętności w tej dziedzinie; doskonaliły je nieustannie korzystając z poradników, a także uczęszczając na specjalistyczne kursy. Takie zdolności w XIX w. były nieocenione, bowiem opieka medyczna na polskiej wsi właściwie nie istniała. W latach 60-tych tegoż wieku w Królestwie Polskim (zabór rosyjski), praktykowało tylko ok. 400 dyplomowanych lekarzy, z czego połowa w samej Warszawie. Jeszcze gorzej było w Galicji i na Kresach. Można przyjąć, że jeden lekarz przypadał średnio na 15 tys. osób. Dlatego, wspomniana wyżej, pomoc pani domu była niezbędna.
Pod nadzorem kobiet znajdowały się dworskie apteczki, czyli wielkie szafy, w których przechowywano najrozmaitsze leki i zioła oraz specyfiki własnej roboty, często bardzo dziwne: łój kozłowy, psie sadło na suchoty, mrówki w spirytusie, zalane oliwą robaki broniące od wścieklizny oraz białą mysz zalaną wódką, której kieliszek wypity potajemnie ponoć skutecznie leczył z nałogu pijaństwa.
Powszechnym w XIX stuleciu medykamentem były pijawki, których używano w celu upuszczania krwi, które, jak sądzono pomagało niemal na wszystkie dolegliwości.
Największym zagrożeniem, jakie mogło spotkać ludność wiejską, jak i mieszkańców dworu były jesienne epidemie, które - przy prymitywnym stanie higieny - rozprzestrzeniały się w zastraszającym tempie. W takich sytuacjach ziemianie sprowadzali lekarzy i osobiście nadzorowali pomoc chorym, jednak wśród prostej, wiejskiej ludności wizja szpitala była po prostu przerażająca. Chłopi panicznie bali się lekarzy i woleli już korzystać z usług podejrzanej reputacji znachorów i bab, niźli dać się wywieźć do szpitala. Ot choćby literacki przykład Nocy i dni, kiedy to w majątku Bogumiła i Barbary Niechciców wybuchła epidemia tyfusu. Przybyła wówczas komisja sanitarna, a w czworakach i we wsi "powstał płacz, a leżących w gorączce wynoszono do stodółek i obór, żeby ich uchronić przez wzięciem do szpitala, którego się bali gorzej niż śmierci (...) Lżej chorzy popowstawali z łóżek i udawali zdrowych".
Medyczna pomoc dworu była nieoceniona jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym, szczególnie w najbardziej cywilizacyjnie zacofanych regionach kraju, zwłaszcza zaś na wschodzie. Tamtejsze ziemianki same jeździły po okolicznych wsiach, a także współpracowały z miejscowym lekarzem, który odwiedzając dwór, zaglądał też do wiejskich chałup udzielając chłopom darmowych porad medycznych.

(zdjęcia: Emnilda)